Przestępstwo zabójstwa z art. 148 Kodeksu karnego.
Zabójstwo. Wiesz, że przestępstwo zabójstwa najczęściej popełniają mężczyźni na mężczyznach, a większość ludzi popełniających morderstwa mieszka w Amerykach?
Dzisiejszy wpis jest wprowadzeniem do tematu zabójstwa w afekcie, do którego podjęcia się przymierzam. Znajdziesz w nim podstawowe informacje dotyczące przestępstwa zabójstwa, tak by mieć punkt odniesienia, gdy będziemy mówić o zmodyfikowanym typie tego przestępstwa, jakim jest zabójstwo w afekcie. Stopniowy przyrost wiedzy i umieszczenie jej w szerszym kontekście jest turbo pomocne w skutecznym, efektywnym przyswajaniu wiedzy i pozwala na lepsze zrozumienie danego zagadnienia, dlatego dziś zaczynamy od początku, od podstaw.
Więcej wpisów o tematyce prawniczej znajdziesz na blogu w zakładce „Prawo„.
Przestępstwo zabójstwa
Przestępstwo zabójstwa jest najcięższą zbrodnią, gdyż godzi w wartość nadrzędną, jaką jest ludzkie życie.
Kodeks karny w art. 148 przewiduje 3 typy zabójstwa: typ podstawowy (§1), typy kwalifikowane (§2 i 3) oraz typ uprzywilejowany (§4).
Czym różni się zwykłe zabójstwo (typ podstawowy) od pozostałych dwóch typów?
W wypadku zabójstwa kwalifikowanego przewidziano dodatkowe znamię kwalifikujące, którego zaistnienie powoduje zaostrzenie odpowiedzialności karnej za zabójstwo. O zabójstwie uprzywilejowanym możemy mówić wówczas, gdy wyczerpane zostaną dodatkowe znamiona szczególne uzasadniające złagodzenie odpowiedzialności karnej.
Do typów kwalifikowanych zabójstw zalicza się:
-zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem,
-zabójstwo w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,
-zabójstwo w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,
-zabójstwo z użyciem materiałów wybuchowych,
-zabójstwo, gdy sprawca jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę,
-zabójstwo, gdy sprawca był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo*,
-zabójstwo funkcjonariusza publicznego popełnione podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa bądź porządku publicznego.
* pojawia się rozbieżność co do tego, czy zabójstwo dokonane przez sprawcę, który był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo, należy zaliczyć do typu kwalifikowanego czy też traktować jako okoliczność rzutującą na wymiar kary (por. W. Wróbel (red.), A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a; M. Budyn-Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, 2022).
Zabójstwem w typie uprzywilejowanym jest zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, nazywane zabójstwem w afekcie.
Inną odmianą zabójstwa uprzywilejowanego jest dzieciobójstwo (art. 149 k.k.), a także zabójstwo eutanatyczne (art. 150 k.k.).
Przedmiot ochrony
Przedmiotem ochrony, czyli dobrem chronionym przez ustawodawcę przepisem art. 148 k.k., jest życie człowieka w aspekcie egzystencjalnym (biologicznym) od chwili narodzin aż do śmierci.
Ta prawnokarna ochrona dotyczy życia narodzonego lub rodzącego się, nie zaś życia w okresie prenatalnym. W tym drugim przypadku zastosowanie znajdują przepisy penalizujące przerwanie ciąży (art. 152, 153 k.k.).
Określenie momentów, w których rozpoczyna się i kończy prawnokarna ochrona życia na podstawie art. 148 k.k., nie jest takie oczywiste, jak mogłoby się wydawać!
Określenie momentów granicznych pełnej prawnokarnej ochrony życia podstawie art. 148 k.k. pozostaje kwestią sporną. Ustawa tego nie precyzuje, a judykatura i doktryna prezentują różne zapatrywania na tę kwestię, zwłaszcza w odniesieniu do momentu początkowego.
Początkowy moment ochrony życia na podstawie art. 148 k.k.
Jako upowszechniony można wskazać pogląd, zgodnie z którym życie człowieka objęte jest ochroną przewidzianą w art. 148 k.k. od rozpoczęcia porodu (naturalnego), a w wypadku zakończenia ciąży i porodu w wyniku cięcia cesarskiego – z chwilą podjęcia czynności bezpośrednio zmierzających do przeprowadzenia takiego zabiegu, gdy przeprowadzenie takiego zabiegu jest z medycznego punktu widzenia możliwe albo z chwilą zaistnienia konieczności medycznej przeprowadzenia zabiegu cięcia cesarskiego albo innego alternatywnego zakończenia ciąży (por. postanowienie SN z dnia 30 października 2008 r. , sygn. I KZP 13/08; uchwała SN z dnia 26 października 2006 r., sygn. I KZP 18/06; W. Wróbel (red.), A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a).
Końcowy moment ochrony życia na podstawie art. 148 k.k.
Końcowym momentem jest natomiast chwila śmierci, dla której ustalenia konieczne jest stwierdzenie trwałego i nieodwracalnego ustania czynności mózgu lub nieodwracalnego ustania krążenia (por. art. 43a ust. 7 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).
Życie każdego człowieka podlega jednakowej ochronie prawnej.
„Życie każdego człowieka niezależnie od wieku, stanu zdrowia, reprezentowanego stanu wiedzy, kultury, stanu rodzinnego i realnej społecznej przydatności jest wartością naczelną i podlega jednakowej ochronie prawnej. Jest niedopuszczalne – ze względu na wymienione lub inne przesłanki dotyczące ofiary zbrodni zabójstwa – wartościowanie jej życia i w związku z tym przenoszenie tych wartości na grunt przesłanek dotyczących wymiaru kary.”
Wyrok SN z dnia 17 lutego 1989 r., sygn. IV KR 15/89.
Co warto wiedzieć o przestępstwie zabójstwa?
Przestępstwo zabójstwa ma charakter materialny, co oznacza, że dokonanie tego przestępstwa wymaga wystąpienia skutku określonego w ustawie, tj. śmierci człowieka.
Jest przestępstwem powszechnym – sprawcą może być każdy człowiek zdolny do ponoszenia odpowiedzialności karnej*
*wyjątkiem przestępstwo zabójstwa w typie kwalifikowanym, gdzie znamieniem kwalifikującym jest uprzednie prawomocne skazanie, albowiem wówczas mamy do czynienia z przestępstwem indywidualnym.
Przestępstwo zabójstwa może zostać popełnione przez działanie lub zaniechanie*(przez zaniechanie wówczas, gdy na kimś ciąży prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi).
*wyjątkiem jest zabójstwo w afekcie, które może zostać popełnione tylko przez działanie.
Może zostać popełnione jedynie umyślnie, a więc u sprawcy tego czynu musi wystąpić zamiar w postaci zamiaru bezpośredniego lub ewentualnego.
Ten artykuł w formie grafiki znajdziesz na moim koncie na instagramie oraz facebooku.
Źródła m.in.
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2022 r., poz. 1138 t.j.);
- Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2022 r., poz. 1731 t.j.);
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1989 r., sygn. IV KR 15/98;
- postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2008 r. , sygn. I KZP 13/08;
- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2006 r., sygn. I KZP 18/06;
- Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a. W. Wróbel (red.), A. Zoll (red.);
- M. Budyn-Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, 2022;
- Psychologia kryminalistyczna, B. Hołyst;
- Zabójstwo w prawie karnym, L. Wojdyła;
- Kodeks karny. Komentarz. M. Mozgawa (red.);
- Okoliczności usprawiedliwiające stan silnego wzburzenia przy zabójstwie z afektu, K. Zaborowska.