Promieniowanie UV i ochrona przeciwsłoneczna – skróty i terminy, które warto znać.
Przez najbliższe miesiące będzie nam towarzyszyć słońce, dlatego chciałabym trochę miejsca poświęcić tematom okołosłonecznym.
Ekspozycja na światło słoneczne to czysta przyjemność, a jednocześnie wpływa korzystnie na nasz organizm, min. reguluje nasz rytm dobowy, wpływa pozytywnie na nastrój, a pod wpływem promieniowania UVB syntetyzowana jest witamina D organizmie.
Trzeba jednak pamiętać, że oprócz niewątpliwych korzyści niesie za sobą również niepożądane skutki, jak np. poparzenia słoneczne, fotostarzenie się skóry, wytwarzanie wolnych rodników tlenowych czy zmiany nowotworowe. Właściwe korzystanie ze słońca to ważny element w dbaniu o nasze zdrowie.
W dzisiejszym artykule rozszyfrujemy kilka skrótów i terminów, które często są używanie w kontekście promieniowania słonecznego, zwłaszcza w odniesieniu do ochrony przeciwsłonecznej, przydatne w świadomym zapewnieniu sobie optymalnej ochrony przeciwsłonecznej.
Ten artykuł w formie grafiki znajdziesz na moim koncie na instagramie oraz facebooku.
Rodzaje promieniowania ultrafioletowego
Poznajmy bliżej skróty używane dla oznaczenia różnych rodzajów promieniowania ultrafioletowego oraz wpływ danego promieniowania na nasz organizm.
UV – promieniowanie ultrafioletowe.
UVA – promieniowanie ultrafioletowe o długości fali 320-400 nm. Ma najłagodniejsze działanie na organizm człowieka. Wnika głęboko do skóry właściwej powodując uszkodzenie włókien kolagenowych, elastyny i ścian naczyń krwionośnych. Przyczynia się do starzenia się skóry, powstawania przebarwień i zmarszczek. Wykazuje właściwości kancero- i mutagenne. Na skutek działania promieniowania UVA dochodzi do reakcji fotoalergicznych i fototoksycznych oraz wytwarzania wolnych rodników. Zwykle szkodliwe skutki oddziaływania tego promieniowania dostrzegamy po latach przede wszystkim w wyglądzie naszej skóry.
UVB – promieniowanie ultrafioletowe o długości fali 290-320 nm. Stanowi ok. 5% całego promieniowania nadfioletowego docierającego do Ziemi. Działa głównie na powierzchni skóry powodując uszkodzenia naskórka, rumień, podrażnienie, wysuszenie skóry oraz stany zapalne i negatywnie wpływa na komórki Langerhansa. Wykazuje właściwości kancero- i mutagenne. Wzmaga syntezę melaniny i uczestniczy w syntezie skórnej witaminy D.
UVC – promieniowanie ultrafioletowe o długości fali 200-290 nm. Najsilniejsze promieniowanie, które powoduje silny rumień oraz uszkodzenia DNA, ale promieniowanie to prawie całkowicie pochłaniane jest przez atmosferę.
Ochrona przed promieniowaniem UVB
SPF (Sun Protecting Factor) – międzynarodowy, standaryzowany wskaźnik oceny zdolności preparatu do filtrowania promieni UVB. To na ten wskaźnik zwracamy głównie uwagę przy wyborze kremu do opalania. Współczynnik SPF definiowany jest jako stosunek minimalnej dawki promieniowania powodującej rumień na skórze chronionej kosmetykiem, do minimalnej dawki wywołującej rumień na skórze niechronionej.
Co istotne, faktor SPF mówi nam o stopniu ochrony, jaką zapewnia dany preparat jedynie w stosunku do promieniowania UVB. Nie jest to równoznaczne z ochroną przed UVA, dlatego należy sprawdzać na opakowaniu preparatu, czy chroni on dodatkowo także przed tym rodzajem promieniowania.
W odniesieniu do wskaźnika SPF, o którym mowa w grafice, chciałabym jeszcze dodać, że dzięki niemu możemy obliczyć, ile czasu możemy spędzić na słońcu bez reakcji rumieniowej. Jeżeli na niechronionej preparatem skórze pojawia się zaczerwienienie po 10 min, to przy zastosowaniu faktora 8 rumień pojawi się po 80 min. Zyskujemy więc ochronę przed zaczerwienieniem skóry przez 80 min. Oczywiście nie jest to ochrona 100% i w trakcie ekspozycji na słońce może dochodzić do osłabienia działania kosmetyku, np. w wyniku ścierania ręcznikiem lub pocenia się.
Warto również wspomnieć, że zależność pomiędzy wartością SPF podanego na opakowaniu preparatu a ilością odbijanego lub pochłanianego promieniowania nie jest wprost proporcjonalna. Preparat SPF15 chroni skórę przed promieniowaniem UVB w 93,3%, SPF30 w 96,7%, a SPF50 w 98,3%.
Ochrona przed promieniowaniem UVA
O zdolności do ochrony przed promieniowaniem UVA w przypadku preparatów przeciwsłonecznych informują nas najczęściej oznaczenia: PPD (Persistant Pigmentation Darkening – trwała pigmentacja) oraz IDP (Immediate Pigmentation Darkening – bezpośrednia pigmentacja). Nie są to jednak międzynarodowe, standaryzowane wskaźniki, jak ma to miejsce w przypadku wskaźnika SPF.
Odzież UV
UPF (UV protection factor) jest to wskaźnik używany w odniesieniu do odzieży UV. Im wyższy wskaźnik tym wyższa ochrona przed promieniowaniem.
Filtry w preparatach ochrony przeciwsłonecznej
Ochronę zewnętrzną przed negatywnymi skutkami promieniowania UV zapewniają nam kosmetyki ochronne, które w swym składzie mogą zawierać następujące rodzaje filtrów: filtry chemiczne (pochłaniają energię świetlną i przekształcają ją w energię cieplną), filtry fizyczne, inaczej mineralne (odbijają i rozpraszają promienie świetlne od powierzchni skóry) oraz filtry mieszane, które łączą właściwości obu rodzajów filtrów.
Kompleksową ochronę przed promieniowaniem UVA i UVB zapewniają te preparaty, które łączą w swoim składzie zarówno filtry chemiczne, jak i fizyczne.
Fototyp skóry
Fototyp skóry to indywidualna reakcja każdego człowieka na działanie promieni UV. Wyróżnia się 6 podstawowych fototypów skóry od bardzo jasnej (I) do ciemnobrązowej lub czarnej (VI). Są one określane według rodzaju karnacji i takich cech, jak koloru oczu, włosów, obecność lub brak występowania piegów, tendencji do oparzeń i zdolności do opalenizny. Klasyfikację tą wymyślił w latach 70. amerykański dermatolog T. Fitzpartick. Warto dopasować ochronę przeciwsłoneczną do naszego fototypu skóry.
❓Wiesz, że opalenizna jest reakcją ochronną skóry na uszkodzenia powstałe w wyniku narażenia na działanie promieniowania UV?
Żródła: Oddziaływanie słonecznego promieniowania ultrafioletowego na organizm człowieka. E. Skórska. Kosmos. Problemy nauk biologicznych. 2016; Szkodliwe oddziaływanie promieniowania ultrafioletowego na skórę człowieka. M. Ebisz, M. Brokowska. Hygeia Public Health 2015; Pozytywne i negatywne skutki promieniowania słonecznego. J. Węgłowska, A. Milewska. Postępy kosmetologii 2/2011; Świadomość młodego społeczeństwa na temat wpływu działania promieni UV oraz profilaktyka fotostarzenia się skóry. F. Kuros, K. Pinas, K. Skalska, J. Skupień. Kosmetologia estetyczna 4/2019; Kosmetyki ochrony przeciwsłonecznej. Cz. I. Filtry UV oraz ich właściwości. H. Bojarowicz, N. Bartnikowska. Probl Hig Epidemiol 2014; Kosmetyki ochrony przeciwsłonecznej. Cz. II. Wybór optymalnego preparatu. H. Bojarowicz, N. Bartnikowska. Probl Hig Epidemiol 2014.