Światło niebieskie – o jego wpływie na nasz organizm.
Światło niebieskie – zło w czystej postaci czy niekoniecznie?
Dużo mówi się o negatywnym wpływie światła niebieskiego na nasz organizm, zwłaszcza w kontekście snu, i słusznie. Ale światło to jest dla nas ważne – odgrywa rolę w procesie widzenia barwnego, odruchu źrenicznym czy regulacji rytmów okołodobowych. Tak więc to nie światło niebieskie jest złe, tylko niewłaściwa ekspozycja na nie jest dla nas niekorzystna.
Ten artykuł w formie grafiki znajdziesz na moim koncie na instagramie oraz facebooku.
Związek światła z regulacją rytmu dobowego
Światło jest jednym z głównych czynników regulujących funkcje fizjologiczne organizmu związane z rytmem okołodobowym. Zestraja nasz wewnętrzny zegar z naturalnym cyklem dnia i nocy, ale ponieważ rytm dobowy jest silnie uzależniony od warunków świetlnych, niewłaściwa ekspozycja na światło może istotnie zaburzyć ten rytm.
To właśnie światło niebieskie jest najbardziej skuteczne w wywoływaniu pozawzrokowej odpowiedzi organizmu, która determinuje poziom naszej czujności, sprawności i funkcjonowania psychofizjologicznego oraz najsilniej wpływa na hamowanie wydzielania melatoniny.
Światło niebieskie
Światło niebieskie, czyli wysokoenergetyczne światło widzialne (HEV – high energy visable) jest podzakresem światła widzialnego, składową widma promieniowania słonecznego oraz widm sztucznych źródeł światła (emitowanych przez monitory, tablety, smartfony, telewizory, czy oświetlenie używane w naszych domach, miejscu pracy i innych obiektach).
Jak odbieramy światło?
W oku możemy wyróżnić dwa różne szlaki odbioru światła:
1– szlak wzrokowy działający w oparciu o detekcję klasycznych fotoreceptorów (pręciki i czopki), którego funkcją jest zapewnienie nam możliwości widzenia.
2– szlak niewzrokowy, który bierze udział w pozawzrokowej odpowiedzi organizmu na oddziaływanie światła i uczestniczy w synchronizowaniu rytmu dobowego z warunkami świetlnymi panującymi w naszym otoczeniu czy odruchu źrenicznym. Tu swoją robotę robią melanopsynowe komórki zwojowe siatkówki ipRGC.
Melanopsyna
Melanopsyna, pięknie nazywana chronobiologicznym receptorem światła, jest białkiem z grupy opsyn wrażliwym na światło, znajdującym się w komórkach zwojowych siatkówki ipRGC, odpowiadającym za przekazywanie informacji o świetle do komórek zegara biologicznego.
Jest najbardziej wrażliwa właśnie na światło niebieskie. Posiada bezpośrednie połączenie z jądrem nadskrzyżowaniowym – nadrzędnym ośrodkiem kontroli rytmu okołodobowego, a stąd sygnał jest przesyłany m.in. do szyszynki, która zawiaduje wydzielaniem melatoniny.
Jak to wszystko się odbywa?
Typowa droga bodźca świetlnego rozpoczyna się w oku i biegnie przez siatkówkę ➡️ nerw wzrokowy ➡️ skrzyżowanie wzrokowe ➡️ pasmo wzrokowe ➡️ ciało kolankowate boczne ➡️ promienistość wzrokową ➡️aż do kory wzrokowej w płacie potylicznym, gdzie impulsy elektryczne są interpretowane jako obraz.
Ale część aksonów komórek melanopsynowych zamiast tej typowej drogi wybiera inną i opuszcza skrzyżowanie wzrokowe, biegnąc bezpośrednio do jąder nadskrzyżowaniowych w podwzgórzu.
Komórki melanopsynowe są silnie wrażliwe właśnie na światło niebieskie, a że jądro nadskrzyżowaniowe (SCN) jest naszym głównym zegarem okołodobowym, to światło to mocno ingeruje w regulacje rytmów okołodobowych. SCN jako nadrzędny zegar okołodobowy otrzymaną informację o obecności światła przesyła do pozostałych zegarów naszego organizmu, tak by organizm zaczął działać w trybie dziennym.
Sygnał z SCN płynie m.in. do szyszynki, która odpowiada za wydzielanie melatoniny. Wydzielanie melatoniny jest tym silniej hamowane, im więcej światła dociera do melanopsynowych komórek zwojowych siatkówki. Brak światła to brak sygnału z jądra nadskrzyżowaniowego do szyszynki, co jest znakiem, że czas na rozpoczęcie procesów przypadających na porę nocną – czas na produkcję melatoniny!
Melatonina
Melatonina jest hormonem wydzielanym przez szyszynkę do krwiobiegu, który informuje nasz organizm, że teraz będą zachodzić procesy przypadające na porę nocną. Wzrost poziomu melatoniny powoduje m.in. spowolnienie rytmu serca, obniżenie temperatury, ciśnienia krwi, poziomu glukozy, zwiększenie senności. Wpływa na nasz spokojny sen. Jest również silnym przeciwutleniaczem.
Zaburzenie wydzielania melatoniny wpływa niekorzystnie na sen, a deprywacja snu powoduje całą kaskadę niepożądanych skutków dla organizmu (zmęczenie, obniżenie koncentracji, wydłużony czas reakcji, problemy z nauką, otyłość, obniżenie nastroju, depresja…), ale także stanowi ingerencję w gospodarkę hormonalną i może prowadzić do rozwoju nowotworów hormonozależnych.
Dobroczynny wpływ światła niebieskiego
Tak jak negatywny wpływ na regulację rytmu okołodobowego wywiera wystawianie się na działanie światła niebieskiego w godzinach wieczornych i nocnych, tak też niewystarczająca ekspozycja na światło w ciągu dnia powoduje zaburzenia tego rytmu. Dlatego tak ważne jest korzystanie zwłaszcza z porannego światła niebieskiego i unikanie ekspozycji na światło niebieskie w okresie naturalnego mroku.
Co dobrego dla nas robi światło niebieskie? Reguluje nasz cykl dobowy, wpływa na samopoczucie, działa pobudzająco, podnosi poziom czujności i zdolność koncentracji, obniża senność, a także ma pozytywny wpływ na skórę dotkniętą zmianami łuszczycowymi, trądzikowymi lub AZS.
Korzystaj ze światła w ciągu dnia i unikaj go w porze naturalnego mroku.
Żródła: Melanopsyna – nowo odkryty chronobiologiczny receptor światła. J. Zawilska, K. Czarnecka; Barwa światła a poziom czujności człowieka. A. Wolska, K. Zużewicz; Właściwości światła niebieskiego. E. Janosik, S. Marzec; Blue Light Hazard, czyli czy i jak chronić się przed nadmiarem światła niebieskiego. R. Naskręcki, M. Grzonka; Blaski i cienie światła niebieskiego. A. Wolska, D. Sawicki; Zaburzenia snu związane z nadmierną ekspozycją na światło. J. Orzeł-Gryglewska; Śpij, jedz i ruszaj się zgodnie ze swoim rytmem okołodobowym. S. Panda; Biologiczne podstawy psychologii. J. Kalat; Dlaczego śpimy. Odkrywanie potęgi snu i marzeń sennych. M. Walker; Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt. B. Sadowski.