Grelina – hormon głodu.
Mechanizmy regulujące proces odżywiania są niezwykle złożone, co świadczy o tym, jak istotne są dla naszego przetrwania. Ważnym ogniwem w tym procesie jest grelina, czyli tzw. hormon głodu, który jest biologicznym inicjatorem przyjmowania pokarmu i regulatorem masy ciała. Warto przyjrzeć się bliżej temu, jak działa i jaką rolę odgrywa.
Ponieważ ciekawych i wartych podkreślenia informacji na temat tego hormonu jest tak wiele, zamiast jednego dłuuugiego artykułu pojawią się trzy: o podstawowych kwestiach takich jak rodzaje, budowa i powstanie, o rolach, jakie pełni w naszym organizmie i zaburzeniach w syntezie greliny, a także o mózgu w kontekście tego hormonu. Tak więc dzisiaj zacznijmy od podstaw!
Grelina – gdzie jest wytwarzana?
Grelina w głównej mierze (60-70%) produkowana jest w przewodzie pokarmowym przez endokrynne komórki okładzinowe dna i trzonu żołądka (X/Y-like cells). Nie jest to jednak jedyne źródło greliny, gdyż w mniejszych ilościach jest uwalniana także przez komórki epsilion zlokalizowane w wyspach trzustki (wysepki Landerhansa), podwzgórze, przysadkę mózgową, czy jelita.
Receptory greliny.
Grelina wywiera fizjologiczne działanie za pośrednictwem specyficznych receptorów GHS-R1a, które są rozsiane po całym organizmie. Występują m.in. w ośrodkowym układzie nerwowym (jądro łukowate w podwzgórzu, przysadka mózgowa, pnień mózgu, hipokamp), w mięśniu sercowym, przewodzie pokarmowym, łożysku, jajnikach, wątrobie, nerkach, trzustce, naczyniach krwionośnych, limfocytach T. Ilość miejsc, w których znajdują się receptory greliny, przekłada się na wieloaspektowe działanie tego hormonu, nie tylko w kontekście kontroli równowagi energetycznej organizmu.
Rodzaje greliny.
Wyróżnia się dwie postaci greliny: acylowaną i nieacylowaną (desacylowaną). Grelina nieacylowana stanowi 80% całkowitej greliny w osoczu. Wskazuje się, że grelina acylowana silniej stymuluje apetyt, aniżeli postać nieacylowana, a sam mechanizm acylacji uważa się za konieczny dla pokonania bariery krew-mózg.
Budowa i powstanie.
W wyniku transkrypcji genu GHRL najpierw powstaje preprogrelina zbudowana ze 117 aminokwasów, która jest poddawana proteolizie. W tym procesie dochodzi do odszczepienia cząsteczki sygnałowej – obestatyny (składającej się z 23 aminokwasów) i powstania progreliny (składającej się z 94 aminokwasów), która następnie jest modyfikowana przez enzym O-acetylotranferazę greliny (GOAT). Łańcuch tego prohormonu za pomocą proteazy PC 1/3 ulega cięciu, wskutek czego powstaje biologiczne aktywna grelina składająca się z 28 aminokwasów.
Ciekawostka: grelina wykazuje rytm dobowy. Największe stężenie obserwuje się między 20:00-04:00, a szczyt osiąga o godzinie 02:00.
Przypisy:
- Rola greliny w organizmie. B. Polińska, J. Matowicka-Karna, H. Kemona. www.phmd.pl;
- Biologiczne podstawy psychologii. J. Kalat, 2007;
- Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt. B. Sadowski, 2001;
- Grelina – hormon regulujący energetyczny metabolizm ustroju. Część 1. Synteza, wydzielanie, mechanizm działania, znaczenie kliniczne. P. Jonczyk, M. Potempa, M. Janerka, M. Kucharzewski. Medycyna Metaboliczna, 2014;
- Grelina – hormon regulujący energetyczny metabolizm ustroju, znaczenie kliniczne. Część 2. Wpływ na metabolizm węglowodanów i lipidów. P. Jonczyk, M. Potempa, M. Janerka, M. Kucharzewski. Medycyna Metaboliczna, 2014;
- Rola greliny i leptyny w regulacji metabolizmu węglowodanów. E. Otto-Buczkowska, A. Chobot. www.phmd.pl;
- Grelina – hormon żarłoczności? A. Dembiński, Z. Warzecha. Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych.2010;
- Grelina – nowy hormon zaangażowany w regulację wzrastania i homeostazę metaboliczną ustroju. A. Kędzia, W. Przybyszewska. Endokrynologia Pediatryczna. 2007.
- Zdjęcie: Rachel Park na Unsplash.